Η ζωή πριν απ’το Smaart

Με τον Νίκο Ψεγιαννάκη , δεν έχουμε συναντηθεί παρά μόνο μέσω κοινωνικών μέσων δικτύωσης. Τον παρακολουθώ από την πρώτη μέρα που “σήκωσε” στο διαδίκτυο το blog του, http://plusixdb.blogspot.com/ Πριν από κάμποσες ημέρες μιλήσαμε και του ζήτησα αν έχει χρόνο  να βοηθήσει στην κατανόηση,  της έννοιας των μετρήσεων των ηχητικών συστημάτων.  Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να τον ευχαριστήσω για τον χρόνο που διέθεσε για να ενημερωθούν οι συνάδελφοι , συνεισφέροντας στην κοινότητά μας και εκείνος το λιθαράκι του . Ας δούμε λοιπόν τι μας λέει   Η ζωή πριν απ’ τo Smaart Μου ζητήθηκε να αποτυπώσω σε ένα άρθρο αυτά που θα χρειαστεί να αποκτήσει κάποιος σε γνώση ώστε να μπορέσει, σαν επόμενο βήμα, να χρησιμοποιήσει με επιτυχία τα διαθέσιμα προγράμματα μέτρησεων συστημάτων ήχου. Η γνώση αυτή είναι απαραίτητη, όπως άλλωστε και η γνώση σε κάθε επιστήμη. Όταν κάποιος την αποκτήσει, δεν σημαίνει ότι αυτομάτως έμαθε και τη χρήση του προγράμματος, αλλά, σημαίνει ότι θα έχει αποκτήσει τη γνώση να μπορεί να αποκωδικοποιεί αυτό που βλέπει και να έχει συνειδητές επιλογές και λύσεις στις προκλήσεις και στα προβλήματα της εκάστοτε μέτρησης• όχι επιλογές και δήθεν λύσεις, που θα δημιουργήσουν μεγαλύτερα προβλήματα ή δεν θα λύσουν καθόλου τα αρχικά. Φυσικά, εάν προστεθεί στη γνώση και η επαγγελματική εμπειρία του καθένος από την καυτή αρένα του PA, η διαδικασία κατανόησης θα είναι πιο έυκολη και το αποτέλεσμα ακόμη πιό ικανοποιητικό. Θα προσπαθήσω να αποτυπώσω όσο πιό περιεκτικά μπορώ αυτά τα σημαντικά κομμάτια με βάσει τη διεθνή βιβλιογραφία και συζήτηση. Δεν θα βγάλω κάτι από το μυαλό μου ούτε θα αμφισβητήσω τους νόμους της φυσικής, απλά θα μεταφέρω την πληροφορία στους επόμενους με παρόμοιο τρόπο που μου μεταφέρθηκε κι εμένα από τους προηγούμενους. Είμαι ένας απλός αγγελειοφόρος που κατέχει λίγη από τη γνώση. Άλλωστε και το plusixdb.blogspot.com για αυτόν το λόγο ακριβώς δημιουργήθηκε. Για να υπάρχει η πληροφορία συγκεντρωμένη σε έναν ιστότοπο για όποιον ενδιαφέρεται να την κάνει γνώση. Βέβαια, θα ρωτήσει κανείς ότι άμα μάθω αυτά τα 2-3 πράγματα είμαι έτοιμος να ανοίξω ένα πρόγραμμα και να αρχίσω να “φυσάω” σε όποια κατεύθυνση νομίζω; Όχι βέβαια. Θα υποθέσω, για να καταφέρω να είμαι περιεκτικός, πως αυτός που ενδιαφέρεται να κατανοήσει τη θεωρία και στη συνέχεια να προχωρήσει στη χρήση των προγραμμάτων μέτρησης συστημάτων ήχου, έχει ένα βασικό επίπεδο γνώσεων και μία σχετική εμπειρία από συστημάτα ήχου. Τί είναι ήχος, συχνότητα, μήκος κύματος, σύνθετοι και απλοί ήχοι, συχνότητα δειγματοληψίας κλπ. Οι βασικές κατηγορίες γνώσεων που πρέπει κάποιος να αποκτήσει παρατίθενται στη συνέχεια του άρθρου. Βέβαια, μέσα σε αυτές τις κατηγορίες υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες στις οποίες θα πρέπει να σταθεί κανείς με λεπτομέρια για να πετύχει το στόχο του, που ίσως βέβαια να είναι διαφορετικός για τον καθένα μας. Τέλος, είναι λογικό πως χρειάζεται μελέτη, ώρες πειραματισμών με επίλυση προβλημάτων και υποθέσεων εργασίας ώστε να μπορέσει κάποιος να πει ότι έχει ένα ικανοποιητικό επίπεδο και να κάνει τις σωστές και συνειδητές επιλογές όταν ανοίξει το πρόγραμμα μετρήσεων. Ειδικά σε εσωτερικούς χώρους. Decibel Η κατανόηση των decibel είναι το πρώτο κομμάτι στο οποίο θα πρέπει κάποιος να σταθεί και να μάθει να χρησιμοποιεί και να υπολογίζει. Στην μέτρηση συστημάτων ήχου μιλάμε για dbV και για dbSPL που είναι αποτέλεσμα των αλλαγών της τάσης του εκάστοτε συστήματος. Ο υπολογισμός των db γίνεται με λογαρίθμους. Η κατανόηση των decibel μας βοηθάει να συσχετίσουμε τη λογαριθμική με τη γραμμική κλίμακα και να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις όταν χρειαστεί, όπως δείχνει και ο παραπάνω πίνακας. Στην ασύμμετρη ηχητική κάλυψη για παράδειγμα. Πόσα ηχεία επιπλέον χρειάζονται για να έχω την ίδια στάθμη σε db στα 20 μέτρα με αυτή που θα έχω στα 2 μέτρα από τη σκηνή; Πόσα ηχεία επιπλέον θα χρειαστώ για να συμπληρώσω όταν η μέτρηση μου στο βάθος της αίθουσας είναι 12db πιο χαμηλά από την υπόλοιπη αίθουσα; Πόσα db χρειάζεται να χαμηλώσω τα frontfills ώστε να ταιριάξουν σωστά με το κυρίως σύστημα στο σημείο ακουστικής σύζευξης και να κάνω τη σωστή μέτρηση; Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα τις απαντήσεις μπορούν να τις δώσουν οι λογάριθμοι και ο υπολογισμός των db. Τοποθέτηση και αλληλεπίδραση Ηχείων/Ηχητικών πηγών Αφού κατανοήσουμε τους διαφορετικούς τύπους ηχείων αλλά και τα χαρακτηριστικά τους μπορούμε να περάσουμε στο επόμενο κομμάτι που είναι η τοποθέτηση. Η σωστή τοποθέτηση των ηχείων είναι αυτή που θα μας βοηθήσει να ελαχιστοποιήσουμε το ποσοστό αποτυχίας στο κομμάτι των μετρήσεων. Σε αυτή τη κατηγορία πιστεύω πως ανήκει και η σωστή ακουστική μελέτη ενός χώρου(όταν πρόκειται για σχεδιασμό συστήματος σε κλειστό χώρο). Δεν μας αφορά άμεσα ως προς την κατασκευή αλλά μας επιρρεάζει σε μεγάλο βαθμό όταν φτάσουμε στο κομμάτι της μέτρησης. Εάν ο χώρος είναι προβληματικός στην ακουστική του τότε η μέτρηση θα είναι εξίσου προβληματική και δύσκολη. Αποτέλεσμα της σωστής τοποθέτησης θα είναι:  

• Η σταθερή και σωστή ακουστική άθροιση όλων των ηχητικών πηγών στην περιοχή κάλυψης. 
• Η ελαχιστοποίηση της συχνοτικής διακύμανση λόγω φασικών διαφορών. 
• Μείωση ανακλάσεων, κυρίως στους κλειστούς χώρους. – Ενιαίο επίπεδο ηχητικής στάθμης στην περιοχή κάλυψης με τη δημιουργία της γραμμής ελάχιστης σταθμικής διακύμανσης(minimum variance line).

Η σκοτεινή πλευρά της φάσης Το κομμάτι όπου θα πρέπει πραγματικά να σταθούμε, όχι μόνο για να μπορέσουμε να διαβάσουμε το διάγραμμα στο εκάστοτε πρόγραμμα μετρήσεων, αλλά για να καταφέρουμε τη σωστή και άρτια απόδοση ενός συστήματος ήχου είναι η φάση. Η φωτεινή της πλευρά θα μα δώσει +6db άθροιση σε όλες τις συχνότητες που ισούται με διπλασιασμό της έντασης, η αδιάφορη πλευρά της θα μας αφήσει ως έχουμε, αλλά η σκοτεινή της πλευρά μπορεί να μας πετάξει στο σκοτάδι του απείρου και να χάσουμε όλα αυτά που νομίζαμε πως ήταν εκεί που τα τοποθετήσαμε με τόση φροντίδα. Φυσικά κάποιες φορές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την σκοτινή της πλευρά για να επωφεληθούμε όπως για παράδειγμα στις καρδιοειδείς συστοιχίες για τις χαμηλές συσχνότητες, όπου με την κατάλληλη τοποθέτηση μπορούμε να κατευθύνουμε την ενέργεια εκεί που θέλουμε και να την μειώσουμε προς κάποια άλλη κατεύθυνση. Οι διαφορές φάσης, δηλαδή οι χρονικές διαφορές μεταξύ των ηχητικών πηγών, δημιουργούν το λεγόμενο φαινόμενο του φίλτρου χτένας(Comb filtering). Η ανθρώπινη ακοή είναι εξαιρετικά ευαίσθητη και κυρίως στις φασικές διαφορές. Άλλωστε με τη διαφορά φάσης που υπάρχει μεταξύ των δύο αφτιών μας μπορούμε να υπολογίσουμε εάν ένας ήχος είναι κοντά ή μακρυά μας, αλλά και την κατεύθυνση προέλευσης. Είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός που βρίσκεται συνέχεια σε λειτουργία ώστε να μας κρατάει σε επαγρύπνηση στο περιβάλλον που ζούμε και κυρίως στο σκοτάδι όταν τα μάτια δεν μπορούν. Δεν μπορούμε να τον ξεγελάσουμε εύκολα γιατί είναι επιρρεπής στη λεπτομέρεια. Μαθαίνει γρήγορα, προσαρμόζεται γρήγορα και παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία του συναισθήματος. Στο παραπάνω διάγραμμα φαίνεται η άθροιση δύο σημάτων ίδιας έντασης αλλά με φασική διαφορά που κυμαίνεται από 0° έως 360°. Η κατανόηση της φάσης σε συνδυασμό με τις σταθμικές διαφορές σε db θα μας οδηγήσει σε ένα επίπεδο που πλέον θα μπορούμε να μεταφράζουμε αυτό που βλέπουμε στο πρόγραμμα και αυτομάτως να το συσχετίζουμε με αυτό που ακούμε. Παίρνοντας τις σωστές αποφάσεις μειώνονται οι φασικές διαφορές στις προβληματικές περιοχές και έτσι έχουμε τη δυνατότηα να βρεθούμε στην ζώνη της άθροισης(0°-120°) και όχι στη ζώνη της ακύρωσης(120°-180°). Πρόγραμμα Προσομοίωσης Είναι πολύ εύκολο να μιλάμε για πειραματισμό και υποθέσεις εργασίας αλλά σίγουρα είναι πολύ πιο δύσκολο να στηθεί ένα ολοκληρο stage ώστε να δοκιμάσουμε το πρόγραμμα μετρήσεων σε πραγματικές συνθήκες. Σε αυτό μπορούν να μας βοηθήσουν πλέον τα διάφορα προγράμματα πρoσομοίωσης όπως φαίνεται και στην παραπάνω εικόνα. Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα το οποίο μπορεί να βοηθήσει κάποιον στον σχεδιασμό αλλά και στην εικονική μέτρηση ενός συστήματος είναι το MAPP XT της Meyer Sound. Το MAPP XT δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να κατανοήσει όλη τη θεωρία, να δει τη συμπεριφορά των ηχείων, την αλληλεπίδραση, την άθροιση ή ακύρωση της στάθμης, τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν από την λάθος τοποθέτηση ηχείων αλλά και την σημαντικότητα της φάσης, χωρίς να χρειάζεται να στήσει ένα ολόκληρο PA. Πρόγραμμα Μέτρησης Αφού έχουμε κατανοήσει όλα τα παραπάνω είμαστε σε ένα πολύ καλό επίπεδο και μπορούμε να ανοίξουμε το πρόγραμμα μέτρησης και να συνεχίσουμε την μελέτη. Δυστυχώς. θα πάρουμε όλα τα παραπάνω και θα προσπαθήσουμε να τα δούμε μέσα στο πρόγραμμα, θα εισάγουμε καινούριους όρους έτσι ώστε να μπορέσει τελικά όλο αυτό το σύστημα γνώσης και πράξης να πάρει ολοκληρωμένη μορφή και γίνει πραγματικά κατανοητό. Όροι όπως:

• Οι παράμετροι της FFT και η σημαντικότητά τους. 
• Μετασχηματισμοί σταθερής ανάλυσης και τα πλεονεκτήματα από τη χρήση τους στη μέτρηση συστημάτων ήχου. 
• Συνάρτηση μεταφοράς. 
• Κρουστική απόκριση και η χρήση της για την βελτιστοποίηση των μετρήσεων 
• Σωστή δρομολόγηση του σήματος και τρόπος μέτρησης. 
• Μικρόφωνα μετρήσεων και υπόλοιπος απαραίτητος εξοπλισμός.

Όλα τα παραπάνω είναι πληροφορίες τις οποίες χρειάζεται να τις κατέχουμε ώστε να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε το κάθε πρόγραμμα μετρήσεων σωστά και αποτελεσματικά. Επίλογος Όταν καταφέρουμε να δώσουμε εικόνα μέσω των προγραμμάτων μέτρησης σε αυτό που ακούμε, θα έχουμε γίνει καλύτεροι και θα έχουμε δώσει μία τεράστια ώθηση ποιότητας στον ακουστικό μας μηχανισμό. Η πληροφορία είναι τεράστια και σίγουρα δεν σταματάει σε αυτό το άρθρο. Η πραγματικότητα της συμπεριφοράς του ήχου ήταν, είναι και θα είναι πάντα η ίδια. Ευτυχώς για εμάς, υπάρχουν πολλοί πρωτοπόροι που έχουν συμβάλει σε σημαντικό βαθμό, ο καθένας με τον τρόπο του, ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε, να μετρήσουμε και να φέρουμε τον ήχο και την ποιότητά του σε τέτοιο επίπεδο, που να μας δημιουργεί μοναδικά συναισθήματα και εμπειρίες. Είναι νομίζω στο χέρι μας, ως τεχνικοί ήχου, με την κατάκτηση της γνώσης αυτής να διατηρήσουμε την ποιότητα (ή ακόμη και να την βελτιώσουμε) και να μην ρίξουμε τα συναισθήματα και την εμπειρία στο βάθος της σκοτεινής πλευράς των πραγμάτων, το οποίο δυστυχώς συμβαίνει παντού και συχνά. Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα σχετικά με αυτά που αναφέρθηκαν στις παραπάνω παραγράφους, και να αρχίσει να μπαίνει στο κλίμα του σχεδιασμού και μέτρησης συστημάτων ήχου, μπορεί να το κάνει επισκεπτόμενος το plusixdb.blogspot.com αλλά και ζητώντας να παρακολουθήσει το σεμινάριο του Plusixdb στη θεωρία αλλά και στη πράξη. Έτσι θα κατανοήσει τον τρόπο και θα μπορέσει να γίνει καλύτερος σε αυτό που κάνει σαν ηχολήπτης, υπεύθυνος συστήματος ήχου, ιδιοκτήτης εταιρείας μηχανημάτων PA, ως απλός “ηχόφιλος” κλπ.  

Νίκος Ψεγιαννάκης